فلج مغزی فلج مغزی چهار اندام یا کوادری‌پلژی چیست؟
تماشای فرزندی که یاد می‌گیرد راه برود، وسایل را بگیرد و با خودش بازی کند، از بزرگ‌ترین لذت‌های والدین است. اگر فرزند شما نتواند به این نقاط عطف برسد، باعث ناراحتی شدیدی می‌شود. فلج مغزی نوعی بیماری عصبی است که حرکت و رشد عضلانی را مهار می‌کند و می‌تواند یک اندام یا حتی کل بدن را تحت تأثیر قرار دهد. تشخیص زودهنگام و مداخله می‌توانند در به حداکثر رساندن عملکرد و استقلال فرزند شما کمک زیادی کنند. در این مطلب به بررسی فلج مغزی چهار اندام، علائم، روش تشخیص و نحوه درمان آن می‌پردازیم.
فلج مغزی چهار اندام یا کوادری‌پلژی چیست؟
فلج مغزی به گروهی از اختلالات عصبی اطلاق می‌شود که بر حرکت، تون عضلانی، هماهنگی و مهارت‌های حرکتی ناشی از آسیب یا ناهنجاری در مغز در حال رشد تأثیر می‌گذارند. درحالی‌که تشخیص علت دقیق فلج مغزی اغلب دشوار است، ترومای وارده در هنگام تولد، جهش‌های ژنتیکی و عفونت‌های نوزادی همگی می‌توانند علت این بیماری باشند. فلج مغزی، اختلالی غیرپیشرونده است و درمانی نهایی ندارد. بااین‌حال، درمان مناسب تا حد زیادی به مدیریت علائم و به حداکثر رساندن دامنه حرکتی کمک می‌کند.
اطلاعات بیشتر را در مطلب «انواع فلج مغزی» بخوانید
فلج مغزی را می‌توان بر اساس محل آسیب مغزی و شدت آن دسته‌بندی کرد. فلج مغزی چهار اندام (کوادری پلژی) زمانی رخ می‌دهد که آسیب باعث شود بیمار کنترل خود را بر کل بدن از دست بدهد. این نوع فلج، شدیدترین نوع فلج مغزی است و بیماران مبتلا به این اختلال معمولاً در طول زندگی خود توانایی حرکتی محدودی دارند. ازآنجایی‌که اسپاستیسیته (افزایش تون ماهیچه‌ای در یک عضله یا گروهی از ماهیچه‌ها که به‌دلیل ضایعه نورون حرکتی فوقانی مانند سکته مغزی یا آسیب تحلیل‌برنده دستگاه عصبی مرکزی مانند بیماری مالتیپل اسکلروز اتفاق میفتد) یکی از علائم غالب این نوع فلج مغزی است، به آن فلج مغزی اسپاستیک کوادری پلژی نیز می‌گویند.
علائم فلج مغزی کوادری پلژی
علائم فلج مغزی اسپاستیک کوادری پلژی نسبت به سایر انواع فلج مغزی شدیدتر هستند. برخی از آنها می‌توانند تا دو یا سه ماه پس از تولد ظاهر شوند، اگرچه نتیجه‌گیری درمورد تشخیص به این زودی دشوار است. علائمی که والدین باید مراقب آنها باشند عبارت‌اند از:
- حفظ رفلکس‌های بدوی پس از سن مناسب
- سفتی غیرمعمول در اندام‌ها
- ناهنجاری‌هایی مانند اندام کوتاه غیرمعمول
- ناتوانی در بالا بردن سر
- تغذیه ضعیف
- تراوش آب از دهان
- هماهنگی ضعیف
- کاهش وزن
با رشد کودک، علائم آشکارتر می‌شوند و می‌توانند شامل موارد زیر باشند:
- سفتی عضلانی
- سفتی مفصل
- انقباض و رهاسازی سریع عضلات
- تعادل ضعیف
- درد مزمن
- ناتوانی در راه رفتن یا راه رفتن غیرمعمول
- لرزش عضلانی
- ناتوانی‌های شناختی مؤثر بر درک، تصمیم‌گیری، حافظه و یادگیری
- ناتوانی‌های گفتاری / زبانی
- اختلالات خواب
- مشکلات بینایی / شنوایی
- تشنج
- ضعف در هر دو دست و پا، اغلب با ضعف در تنه، پشت و گردن
- حالت خمیده و ناتوانی در صاف کردن مفاصل خم‌شده
- اختلالات بلع
- ناتوانی در انجام فعالیت‌های روزمره مانند لباس پوشیدن، شستشو
- ناتوانی در انجام مهارت‌های ظریف مانند نوشتن و نگه داشتن اشیاء
- رفلاکس معده به مری
- یبوست
علل فلج مغزی چهار اندام
فلج مغزی چهار اندام نتیجه آسیب شدید مغزی است که در دوران بارداری، هنگام تولد یا مدت کوتاهی پس از تولد ایجاد می‌شود. آسیب می‌تواند در قشر حرکتی یا در مجاری هرمی که قشر حرکتی را به نخاع متصل می‌کنند، رخ دهد. در بسیاری از موارد فلج مغزی نتیجه جهش‌های ژنتیکی است؛ به‌ویژه اگر یکی از بستگان نزدیک مبتلا به این اختلال باشد. سایر علل و عوامل خطر فلج مغزی اسپاستیک کوادری پلژی عبارت‌اند از:
- سوراخ‌ها یا ضایعات در ماده سفید مغز در هفته‌های 26 تا 34 بارداری
- سکته‌های مغزی جنین به دلیل رگ‌های خونی ضعیف یا لخته شدن خون در جفت
- قرار گرفتن درمعرض سموم در دوران بارداری یا پس از تولد
- نرسیدن اکسیژن به مغز نوزاد
- تولد زودرس
- زایمان بریچ
- گروه خونی ناسازگار بین مادر و جنین
- ضربه به سر اندکی پس از تولد
- زردی شدید در چند هفته اول پس از تولد
اگر پزشکان مادر باردار را تحت نظر داشته باشند و به محض بروز هر گونه مشکل پزشکی درمان را شروع کنند، می‌توان از برخی از این موارد اجتناب کرد.
عوارض فلج مغزی چهار اندام
درحالی‌که فلج مغزی چهار اندام به خودی خود کشنده نیست، اما با عوارض مختلفی همراه است که می‌تواند به‌طور قابل توجهی بر سلامت کلی تأثیر بگذارد و حتی ممکن است به‌طور بالقوه تهدیدکننده زندگی باشد. تشنج مانند انقباضات دردناک عضلانی معمولاً در کودکان مبتلا به فلج مغزی کوادری پلژی رخ می‌دهد. سایر عوارض عبارت‌اند از:
- بدشکلی اندام. کشیدن مداوم عضلات اسپاستیک روی استخوان‌ها و مفاصل به مرور زمان باعث تغییر شکل اندام‌ها می‌شود.
- اسکولیوز. حدود یک‌چهارم افراد مبتلا به فلج مغزی اسپاستیک کوادری پلژی دچار انحنای ستون فقرات یا سایر مشکلات ستون فقرات هستند.
- بدشکلی اندام تحتانی و مچ پا. عوارض بالقوه شامل بیماری‌هایی مانند اکواینوس مچ پا هستند که خم شدن مچ پا را محدود می‌کنند.
- پوکی استخوان. کنترل محدود حرکتی و ناهنجاری‌های مفصلی و عضلانی می‌توانند خطر ابتلا به پوکی استخوان یا آرتروز را در طول زمان افزایش دهند.
- ناتوانی‌های شناختی. با توجه به شدت آسیب مغزی، بیماران ممکن است به‌صورت مادام‌العمر مبتلا به ناتوانی‌های شناختی و یادگیری شوند.
- اختلالات مثانه و روده. بیماران مبتلا به فلج مغزی چهار اندام اسپاستیک به شدت مستعد یبوست یا بی‌اختیاری مثانه هستند.
- سوءتغذیه. مشکل در کنترل ماهیچه‌های صورت می‌تواند توانایی بلع را مختل کند، که می‌تواند به‌دلیل دریافت ناکافی غذا باعث سوءتغذیه شود. همچنین اگر غذا به اشتباه پایین بیاید، می‌تواند باعث مشکلات تنفسی شود.
تشخیص فلج مغزی چهار اندام
بهترین راه برای تشخیص زودهنگام فلج مغزی اسپاستیک کوادری پلژی، بردن فرزندتان برای غربالگری رشد است. پزشک معمولاً حرکات کودک شما را با تأکید بر وضعیت بدنی، تون عضلانی و رفلکس‌های او مشاهده می‌کند. او درمورد پیشرفت علائم پرس‌وجو می‌کند و ممکن است برای رد کردن بیماری‌های دیگر از آزمایش خون استفاده کند. رایج‌ترین روش‌های تشخیص فلج مغزی شامل سونوگرافی جمجمه و ام‌آرآی هستند. با توجه به اینکه علائم فلج مغزی کوادری پلژی بسیار واضح هستند، معمولاً در سال اول زندگی تشخیص داده می‌شوند.
درمان فلج مغزی اسپاستیک کوادری پلژی
فلج مغزی چهار اندام به‌طور کلی با طول عمر کوتاه‌تر و کیفیت زندگی پایین‌تر نسبت به سایر انواع فلج مغزی همراه است. بااین‌حال، گزینه‌های درمانی مختلفی وجود دارند که می‌توانند بیمار را تا حد امکان متحرک و سالم نگه دارند. تحقیقات نشان داده‌اند درمان با سلول‌های بنیادی، درمان تغذیه‌ای با سلول‌های بنیادی و داروهای مختلف می‌توانند تا حد زیادی علائم فلج مغزی چهار اندام را بهبود ببخشند. به‌طور معمول، پزشکان یک برنامه درمانی چندجانبه برای فلج مغزی کوادری پلژی تهیه می‌کنند که شامل موارد زیر است:
- فیزیوتراپی. هدف از این درمان کمک به تحرک کودکان مبتلا به فلج مغزی اسپاستیک کوادری پلژیک است. فیزیوتراپی شامل تمرینات کششی و انعطاف‌پذیری مختلف برای بهبود دامنه حرکتی و درعین‌حال به حداقل رساندن درد است. کودکان بزرگ‌تر نیز ممکن است از تمرینات تقویتی برای هدف قرار دادن عضلات ضعیف و بهبود عملکرد سود ببرند. درمانگران معمولاً بازی‌ها و اسباب‌بازی‌ها را در تمرین‌ها معرفی می‌کنند تا درمان را برای کودک سرگرم‌کننده‌تر کنند.
- کاردرمانی. این روش درمانی بر توانمند ساختن کودک برای تکمیل فعالیت‌های روزانه خود تا حد امکان تمرکز دارد. درمانگران به کودک کمک می‌کنند تا کنترل و هماهنگی ماهیچه‌ها را در انگشتان و دستان خود تقویت کنند تا بتوانند کارهایی را که شامل مهارت‌های حرکتی ظریف هستند، انجام دهند. اطلاعات بیشتر را در مطلب «کاردرمانی کودک فلج مغزی» بخوانید.
- گفتاردرمانی. این روش به مفصل دهی دهان و کنترل ماهیچه‌ها کمک می‌کند تا به گفتار و بلع صحیح کودک کمک کند. تمرکز بر بهبود هماهنگی در دهان و زبان برای تغذیه ایمن و تلفظ روشی مناسب است. گفتاردرمانگرها همچنین به کودکان کمک می‌کنند تا درصورت داشتن توانایی صحبت کردن، از طریق وسایل کمکی ارتباط برقرار کنند. این روش به آنها کمک می‌کند در مدرسه و مکان‌های دیگر عملکرد بهتری داشته باشند.
- وسایل کمکی. کودکان مبتلا به فلج مغزی چهار اندام معمولاً برای حرکت در اطراف، انجام وظایف و برقراری ارتباط مؤثر به وسایل کمکی نیاز دارند. ویلچرهای موتوردار و وسایل ارتباطی ازجمله مواردی هستند که معمولاً تجویز می‌شوند.
- جراحی. جراحی‌های هدفمند برای اصلاح مفاصل دررفته، عضلات کوتاه‌شده یا سایر ناهنجاری‌ها می‌توانند اختلال را در کودکان مبتلا به فلج مغزی اسپاستیک کوادری پلژی کاهش دهند.
جمع‌بندی
کنار آمدن با علائم و عوارض فلج مغزی چهار اندام فرایندی سخت و دشوار است، اما استفاده از روش‌های درمانی مناسب، حمایت والدین و بهره بردن از وسایل کمکی می‌توانند این کار را برای فرزند شما بسیار آسان‌تر کنند. والدین باید مطمئن شوند فرزند آنها به اندازه کافی محبت و حمایت دریافت می‌کند تا مشکلات ناشی از این بیماری را پشت سر بگذارد. با مراقبت‌های شما و خدمات کلینیک توانبخشی رسش و استفاده از روش‌های درمانی مؤثر، کودک می‌تواند به حداکثر پتاسیل خود دست پیدا کند. بنابراین برای فراهم کردن زندگی‌ای با کیفیت بالاتر به مرکز درمانی ما مراجعه کنید و از خدمات متخصصان ما بهره‌مند شوید.
منابع
