فلج مغزی فلج مغزی بعد از تولد یا فلج مغزی اکتسابی
فلج مغزی به گروهی از بیماری‌های عصبی اطلاق می‌شود که بر توانایی کنترل عضلات و درنتیجه حرکت تأثیر می‌گذارند. این بیماری زمانی ایجاد می‌شود که مغز به‌طور غیرطبیعی رشد می‌کند یا در حین رشد دچار آسیب می‌شود. متأسفانه، رشد غیرطبیعی یا آسیب مغزی قابل ترمیم نیست و آسیب‌های متحمل‌شده دائمی هستند. دو نوع فلج مغزی وجود دارند. فلج مغزی مادرزادی زمانی رخ می‌دهد که آسیب به مغز قبل یا در حین تولد اتفاق میفتد. بیشتر موارد فلج مغزی، موارد فلج مغزی مادرزادی هستند. اما در برخی موارد آسیب مغزی بعد از تولد اتفاق میفتد که فلج مغزی اکتسابی نامیده می‌شود. در این مطلب به بررسی این نوع فلج مغزی می‌پردازیم.
فلج مغزی اکتسابی
فلج مغزی اکتسابی به فلج مغزی‌ای گفته می‌شود که به‌دلیل آسیب مغزی در 28 روز اول زندگی ایجاد می‌شود. درحالی‌که نظرات متناقضی درمورد سن تشخیص فلج مغزی وجود دارد (برخی می‌گویند 2 سال، برخی دیگر می‌گویند 5 سال)، آسیب به مغز پس از این دوره به‌طور کلی به‌عنوان آسیب مغزی تروماتیک به‌جای فلج مغزی در نظر گرفته می‌شود.
اثرات فلج مغزی اکتسابی بر عملکرد بیمار
فلج مغزی طیفی از اختلالات حرکتی مختلف را با شدت‌های متفاوت توصیف می‌کند که در اثر آسیب به مغز در حال رشد ایجاد می‌شوند. درنتیجه، بیمار ممکن است طیف وسیعی از اثرات ثانویه را تجربه کند.
عوارض شایع فلج مغزی شامل موارد زیر هستند:
- تون عضلانی غیرطبیعی
- وضعیت بدنی ضعیف
- ناتوانی در حفظ تعادل
- حرکات سفت
- راه رفتن غیرطبیعی
- مهارت‌های هماهنگی ضعیف
- تأخیر در رشد
- رشد نامتناسب
- مشکلات جویدن، بلعیدن و صحبت کردن
- حرکات غیرقابل کنترل
مانند تمام انواع فلج مغزی، اثرات فلج مغزی اکتسابی در درجه اول به محل و شدت آسیب به مغز بستگی دارند.
علل فلج مغزی اکتسابی
بر اساس گزارش مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری، موارد زیر برخی از علل فلج مغزی اکتسابی هستند:
- عفونت‌های مغزی. نمونه‌هایی از عفونت‌هایی که بر مغز تأثیر می‌گذارند مننژیت و آنسفالیت هستند.
- آسیب به مغز. علل متداول صدماتی که باعث ضربه به سر و آسیب به مغز می‌شوند شامل تصادفات وسایل نقلیه موتوری، ضربه به سر هنگام تولد، سقوط، حوادث مغزی-عروقی و کودک‌آزاری هستند.
- مشکلات جریان خون در مغز. مشکلات مربوط به جریان خون به مغز می‌توانند به روش‌های مختلفی مانند سکته مغزی، مشکلات لخته شدن خون، عروق خونی غیرطبیعی، نقص قلبی در بدو تولد و بیماری سلول داسی شکل ظاهر شوند.
برای کاهش خطر ابتلای کودک به فلج مغزی اکتسابی، والدین باید واکسن‌هایی را که برای برخی از عفونت‌های مغزی در دسترس هستند، بررسی کنند و هنگامی که کودکشان سوار ماشین یا وسیله نقلیه موتوری دیگری است، به محدودیت‌های ایمنی توجه کنند.
بهبود فلج مغزی اکتسابی
درحالی‌که آسیب به مغز مشکلی غیرقابل برگشت است اما به این معنا نیست که فرد مبتلا به فلج مغزی اکتسابی نمی‌تواند بهبود پیدا کند.
نوروپلاستیسیتی به توانایی مغز برای سازماندهی مجدد مدارهای عصبی خود اشاره دارد که می‌تواند به مغز کمک کرده تا عملکردهای آسیب‌دیده را بازیابی کند. یکی از بهترین راه‌ها برای تقویت نوروپلاستیسیته ازطریق تمرین حرکات تکراری و فعالیت‌های چالش‌برانگیز و معنادار است.
تحریک مداوم به تقویت تقاضا برای انجام آن عملکردها کمک می‌کند و باعث ایجاد تغییرات عصبی‌انطباقی در مغز می‌شود. هرچه بیمار بیشتر هر مهارت یا عملکرد را تمرین کند، اتصالات عصبی مرتبط با آن عملکرد در مغز قوی‌تر می‌شوند.
روش‌های درمانی فلج مغزی اکتسابی
روش‌های درمانی فلج مغزی اکتسابی به شدت به اختلالات حرکتی خاص هر فرد بستگی دارند. ازآنجایی‌که هر فردی فلج مغزی را به‌طور متفاوتی تجربه می‌کند، استفاده از رویکردی شخصی برای توانبخشی ایده‌آل است. در ادامه به توضیح روش‌های درمانی مورداستفاده برای درمان فلج مغزی اکتسابی می‌پردازیم:
اطلاعات بیشتر را در مطلب «درمان فلج مغزی» بخوانید.
فیزیوتراپی
فیزیوتراپی بر بهینه‌سازی عملکردهای حرکتی ازطریق ورزش هدفمند تمرکز دارد. فیزیوتراپ توانایی‌های عملکردی فرد را ارزیابی و برنامه ورزشی شخصی‌ای ارائه کرده که به تقویت عضلات، تقویت گردش خون و تشویق دامنه کامل حرکت در مفاصل کمک می‌کند.
او همچنین به موقعیت و وضعیت بدن و همچنین نحوه بهبود الگوهای راه رفتن می‌پردازند. ارتز و وسایل کمکی مانند عصا یا واکر نیز ممکن است توسط فیزیوتراپ توصیه شوند.
کاردرمانی
کاردرمانی بر بهبود استقلال فرد ازطریق تمرین فعالیت‌های روزمره زندگی و کار بر روی مهارت‌های اساسی موردنیاز برای انجام آسان‌تر فعالیت‌ها تمرکز دارد. برای مثال، افراد ممکن است روش‌های جدیدی را برای انجام کارهای روزانه مانند مسواک زدن، غذا خوردن و لباس پوشیدن به تنهایی بیاموزند.
آنها همچنین می‌توانند روی افزایش حرکت دست یا آرنج خود کار کنند تا بتوانند یک چنگال را نگه دارند و آن را به سمت دهان خود بیاورند تا غذا بخورند. علاوه بر این، کاردرمانگر ممکن است ارزیابی کند که آیا بیمار می‌تواند از استفاده از ابزارهای تطبیقی بهره‌مند شود و سپس نحوه استفاده از آنها را به او آموزش می‌دهد. کاردرمانی فلج مغزی یکی از درمان‌های تاثیر گذار در این بیماری است.
گفتاردرمانی
افرادی که در کنترل عضلات اطراف دهان خود دچار مشکل می‌شوند، ممکن است از گفتاردرمانی بهره‌مند شوند. در طول گفتاردرمانی، آنها تمریناتی را با هدف تقویت عضلات حرکتی دهان خود برای بهبود عملکرد گفتار و تغذیه انجام می‌دهند.
گفتاردرمانی همچنین می‌تواند به افرادی که غیرکلامی هستند کمک کند تا نحوه استفاده از اشکال جایگزین ارتباطی مانند تولیدکننده‌های صدا یا تابلوهای ارتباطی را بیاموزند.
ارتز
ارتزهایی مانند بریس‌ها، لباس‌های فشاری و قالب‌های گچی به افراد مبتلا به فلج مغزی اکتسابی کمک می‌کنند. این ارتزها با ارائه حمایت اسکلتی‌عضلانی منجر به بهبود وضعیت بیمار می‌شوند.
بسیاری از کودکان مبتلا به فلج مغزی به‌دلیل تنش ناهموار عضلانی، رشد غیرطبیعی یا تغییر شکل در عضلات را تجربه می‌کنند. درواقع، تقریباً 20 تا 25 درصد از کودکان مبتلا به فلج مغزی به اسکولیوز (زمانی که ستون فقرات به پهلو خم می‌شود) مبتلا می‌شوند.
درحالی‌که ارتزها از انقباضات عضلانی جلوگیری نمی‌کنند، اما می‌توانند عضلات و مفاصل را تثبیت کرده و به افراد کمک کنند حرکاتی با فرم صحیح انجام دهند. همچنین به کشش آرام عضلات اسپاستیک نیز کمک می‌کنند.
دارودرمانی
بسته به عوارضی که فرد مبتلا به فلج مغزی تجربه می‌کند، ممکن است داروهای مختلفی توصیه شوند. به‌عنوان مثال، فردی که اسپاستیسیتی شدید دارد ممکن است از تزریق بوتاکس یا شل‌کننده‌های عضلانی بهره‌مند شود. در مقابل، فردی که درد مزمن دارد ممکن است از مسکن استفاده کند. داروها ممکن است به تسکین عوارض کمک کنند تا افراد مبتلا به فلج مغزی بتوانند عملکرد بیشتر و کیفیت زندگی بهتری داشته باشند.
جمع‌بندی
در برخی موارد فلج مغزی حدود یک ماه بعد از تولد کودک اتفاق میفتد. این نوع فلج مغزی به‌خاطر آسیب به سر نوزاد، مشکلات خونی و عفونت‌های مختلف ایجاد می‌شود. بنابراین والدین می‌توانند با رعایت نکات ایمنی و انجام واکسیناسیون‌های مختلف به جلوگیری از این آسیب‌ها کمک کنند. برای کسب راهنمایی‌های بیشتر به کلینیک توانبخشی رسش مراجعه کنید و از مشاوره‌های متخصصان این مرکز بهره‌مند شوید.
منابع
