فلج مغزی فلج مغزی آتاکسیک چیست - علائم، تشخیص و نحوه درمان
فلج مغزی آتاکسیک مانند سایر انواع فلج مغزی، اختلالی رشدی است که بر عملکرد حرکتی تأثیر می‌گذارد. این نوع فلج مغزی با مشکلات تعادل و هماهنگی مشخص شده و در اثر آسیب به مراکز کنترل حرکتی مغز ایجاد می‌شود.
کودکان مبتلا به فلج مغزی آتاکسیک به سختی می‌توانند حرکات خود را کنترل کنند، لرزان هستند و با حرکات دقیقی مانند نوشتن و گرفتن اشیاء کوچک دست‌وپنجه نرم می‌کنند. فلج مغزی آتاکسیک می‌تواند دست‌ها، بازوها، پاها، چشم‌ها و حتی گفتار را تحت تأثیر قرار دهد.
حتما بخوانید: انواع فلج مغزی
در این مطلب به بررسی علل، عوامل خطر، علائم، روش‌های تشخیص و درمان فلج مغزی آتاکسیک می‌پردازیم. با ما همراه باشید.
علل و عوامل خطر
فلج مغزی آتاکسیک در اثر آسیب مغزی به مخچه در طول بارداری، حین زایمان یا اندکی پس از تولد ایجاد می‌شود. مخچه برای عملکرد حرکتی مهارنشده ضروری است. همچنین برای تنظیم تعادل و دستورات هماهنگی سایر بخش‌های مغز، مانند قشر حرکتی و تبدیل این سیگنال‌ها به سیستم عصبی مرکزی نقش اساسی دارد. به‌علاوه مخچه به تنظیم وضعیت بدنی، یادگیری حرکتی و ارتباطی کمک می‌کند. آسیب به مخچه می‌تواند ناشی از موارد زیر باشد:
- عفونت در رحم
- از دست دادن اکسیژن در اثر نارسایی جفت یا زایمان بریچ
- ضربه به سر در هنگام تولد یا بعد از آن
- خونریزی مغزی ناشی از سکته مغزی جنین
عوامل زیر نیز احتمال فلج مغزی آتاکسیک را در نوزاد افزایش می‌دهند:
- زایمان زودرس یا وزن کم نوزاد هنگام تولد
- بارداری و زایمان پیچیده
- عفونت‌ها و سایر بیماری‌های مادر
- زردی نوزاد
- حاملگی‌های متعدد
- قرار گرفتن درمعرض مواد شیمیایی سمی
علائم و نشانه‌های فلج مغزی آتاکسیک
علائم اولیه فلج مغزی آتاکسیک مشکلات تعادل و هماهنگی مهارت‌های حرکتی هستند.
آسیب مخچه که باعث فلج شده است نیز ممکن است منجر به علائم ثانویه مانند مشکلات شنوایی یا بینایی شود.
شایعترین علائم فلج مغزی آتاکسیک عبارت‌اند از:
- مهارت‌های حرکتی نادرست
- مشکل در راه رفتن و حفظ تعادل
- مسائل مربوط به درک عمق
- لرزش
مشاهده این علائم در کودک به معنی تشخیص فلج مغزی در او نیست. پزشکان معمولاً تا زمانی که کودک حداقل 18 ماه نداشته باشد، برای تشخیص دقیق تردید دارند.
علائم رشدی فلج مغزی آتاکسیک در کودک شامل موارد زیر هستند:
- راه رفتن با پاهای باز از هم
- ناتوانی در کنار هم قرار دادن دست‌ها
- راه رفتن ناپایدار و افتادن مکرر به‌دلیل تعادل ضعیف
- ناتوانی در گرفتن اشیاء
- حرکات اصلاحی بیش‌ازحد
- ناتوانی در انجام حرکات تکراری
- مشکلات گفتاری
- حرکات آهسته و غیرطبیعی چشم
- ضعف در انجام مهارت‌های حرکتی ظریف
- حرکات لرزان
- ناتوانی در انجام کارهای دقیق مانند نوشتن، تایپ کردن
- مشکلات بلع به‌خاطر ناهماهنگی عضلات دهان
- بی‌ثباتی تنه و صرف زمانی طولانی برای نشستن و ایستادن
- ناهماهنگی حرکات به‌دلیل تون عضلانی پایین و صرف انرژی زیادی برای حفظ تعادل
تشخیص فلج مغزی آتاکسیک
در اکثر کودکان مبتلا به فلج مغزی آتاکسیک، بیماری در دو سال اول زندگی تشخیص داده می‌شود. پزشک درصورت نارس بودن نوزاد یا ابتلای او به بیماری‌های دیگری که می‌توانند با فلج مغزی همراه باشند، به جستجوی علائم فلج مغزی آتاکسیک می‌پردازد.
هیچ آزمایشی نمی‌تواند فلج مغزی آتاکسیک را تشخیص دهد. بنابراین متخصصان به موارد زیادی ازجمله موارد زیر توجه می‌کنند:
- رشد
- رفلکس‌ها
- تحرک
- تون عضلانی
آزمایشاتی که برای تشخیص فلج مغزی آتاکسیک استفاده می‌شوند شامل موارد زیر هستند:
- ام‌آرآی مغز، سی‌تی‌اسکن یا سونوگرافی
- آزمایش‌های خون و ادرار (مدفوع) برای بررسی سایر بیماری‌های پزشکی ازجمله بیماری‌های ژنتیکی
- الکتروانسفالوگرافی (EEG) برای بررسی فعالیت الکتریکی در مغز
- الکترومیوگرافی (EMG) برای بررسی ضعف عضلانی
- ارزیابی نحوه راه رفتن و حرکت کودک
- تست گفتار، شنوایی و بینایی
راهکارهای درمانی
فیزیوتراپی و کاردرمانی ازجمله درمان‌های اصلی فلج مغزی آتاکسیک هستند. این درمان‌ها می‌توانند به کودکان مبتلا به فلج مغزی آتاکسیک کمک کنند تا در مراحل بعدی زندگی مستقل‌تر شوند.
فیزیوتراپی
اغلب اولین مرحله درمان، فیزیوتراپی و انجام تمرینات قدرتی و انعطاف همراه با ماساژدرمانی و با استفاده از دستگاه‌های ارتوتیک (ارتز) مانند آتل است. دستگاه‌های ارتوتیک برای راه رفتن و حفظ تعادل و ثبات بدن کودکان مفید هستند.
هدف کلی فیزیوتراپی کمک به کودکان برای مدیریت مشکلات حرکتی و مستقل شدن بیشتر است. در کودکان مبتلا به فلج مغزی آتاکسیک، تعادل یا کنترل رفلکس‌ها ممکن است دشوار باشد. فیزیوتراپ‌ها هنگام کار با کودکان مبتلا به این نوع فلج مغزی از تمرینات مختلفی استفاده می‌کنند تا از ضعیف شدن یا کوچک شدن عضلاتی که به‌طور منظم استفاده نمی‌شوند، جلوگیری کنند.
کاردرمانی
کاردرمانی می‌تواند به بهبود مشکلات تعادل یا هماهنگی در کودکان مبتلا به فلج مغزی آتاکسیک کمک کند و درعین‌حال قدرت بالای بدن آنها را افزایش دهد. هدف اصلی کاردرمانی این است که کودک مبتلا به فلج مغزی آتاکسیک را با مهارت‌هایی که برای انجام وظایف روزانه به تنهایی نیاز دارد و کاهش استفاده از وسایل کمکی موردنیاز آشنا کند.
یک کاردرمانگر معمولاً از تمرینات مختلفی برای ارزیابی توانایی کودک در انجام وظایف روزانه و فعالیت‌های متناسب با سن استفاده می‌کند. این تمرینات همچنین ممکن است مسائل مربوط به قدرت، هماهنگی دست و چشم، مهارت‌های پردازش حسی و بازی با کودکان هم سن و سال خود را بهبود بخشند.
گفتاردرمانی
کودکان مبتلا به فلج مغزی آتاکسیک اغلب با ناتوانی در بیان افکار یا احساسات ازطریق گفتار و همچنین مشکل در بلع مواجه می‌شوند. گفتاردرمانی مستلزم استفاده از بیان‌درمانی، تمرینات تنفسی و تداعی کلمات برای کمک به کودک مبتلا به فلج مغزی آتاکسیک برای برقراری ارتباط بهتر است.
آسیب شناسان گفتار- زبان (SLPs) مهارت‌های ارتباطی کودک را با انجام یک سری تست‌های آموزشی شنوایی یا شنیداری ارزیابی می‌کنند. آنها همچنین از فعالیت‌های مداخله زبانی استفاده خواهند کرد که شامل کتاب‌ها، اشیاء و تصاویر برای تحریک رشد زبان هستند. تمرینات بلع و زبان به کودکان مبتلا به بیماری‌هایی مانند دیسفاژی این امکان را می‌دهد که عضلات دهان و صورت خود را تقویت کنند. برای اطلاعات بیشتر مطلب «گفتاردرمانی در فلج مغزی» را بخوانید.
دارودرمانی
برای بسیاری از کودکان مبتلا به فلج مغزی آتاکسیک دارو به‌عنوان مکمل فیزیوتراپی تجویز می‌شود. شل‌کننده‌های عضلانی و داروهای ضداضطراب مانند والیوم می‌توانند لرزش را کاهش دهند.
همچنین می‌توان از داروها برای درمان بیماری‌های همزمان مانند صرع، اختلال نقص توجه و بیش‌فعالی (ADHD) و بی‌اختیاری استفاده کرد. پزشکان معمولاً سطح لرزش کودک مبتلا به فلج مغزی آتاکسیک را ارزیابی کرده و بر اساس شدت و فراوانی آن دارو تجویز می‌کنند.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنم؟
به‌طور کلی، نادیده گرفتن فلج مغزی آتاکسیک در نوزادان آسان است. راه رفتن باز، زمین خوردن، فقدان مهارت‌های حرکتی ظریف و مشکلات گفتاری، همه در مراحل اولیه رشد کودک معمول هستند. اما زمانی که کودک کمی بزرگ‌تر می‌شود، عدم تعادل و ناهماهنگی حرکات او نگران‌کننده می‌شوند.
درنتیجه، والدین باید مراقب تأخیر در رشد حرکتی فرزندان خود باشند. یکی از راه‌های انجام این کار این است که با نقاط عطف رشد آشنا شوید.
به‌عنوان مثال، تا 18 ماهگی، کودک باید بتواند به‌طور مستقل راه برود. تأخیر در نقاط عطف رشد اغلب اولین نشانه‌های فلج مغزی است. هر چه زودتر علائم و نشانه‌های فلج مغزی آتاکسیک را شناسایی کنید، زودتر می‌توانید به درمان فرزند خود بپردازید و به‌طور کلی به نتایج مطلوب‌تری دست پیدا می‌کنید.
جمع‌بندی
فلج مغزی آتاکسیک یکی از بیماری‌هایی است که موجب ناتوانی کودک برای انجام فعالیت‌های مختلف می‌شود. بنابراین تشخیص و درمان زودهنگام آن از اهمیت زیادی برخوردار است. کارشناسان حاذق و باتجربه کلینیک توانبخشی رسش در این راه به شما کمک می‌کنند. آنها پس از تشخیص علائم بیماری فرزند شما، راهکارهای درمانی مناسب را پیشنهاد می‌دهند. بنابراین در اسرع وقت به ما مراجعه کنید و از خدمات مرکز درمانی ما بهره‌مند شوید.
سؤالات رایج
فلج مغزی آتاکسیک به کدام قسمت از مغز آسیب می‌رساند؟
انواع مختلف فلج مغزی، نواحی متفاوتی از مغز را تحت تأثیر قرار می‌دهند. به همین دلیل است که هر نوع علائم منحصربه‌فردی ایجاد می‌کنند. فلج مغزی آتاکسیک در اثر آسیب به مرکز تعادل مغز یعنی مخچه ایجاد می‌شود. مخچه مسئول تنظیم دقیق دستورات حرکتی برای بدن است و آسیب به این ناحیه منجر به هماهنگی ضعیف و عدم تعادل می‌شود.
آیا کودک مبتلا به فلج مغزی آتاکسیک می‌تواند راه برود؟
بله، اکثر کودکان مبتلا به این نوع فلج مغزی به‌‌‌صورتی مستقل راه می‌روند. آنها اغلب با پاهای بازتر از هم راه می‌روند تا بتوانند تعادل خود را حفظ کنند. حرکات آنها هنگام راه رفتن ممکن است تند و ناپایدار به نظر برسد. برخی از این کودکان از وسایل کمکی مانند واکر برای جلوگیری از افتادن استفاده می‌کنند.
آیا فلج مغزی آتاکسیک بر هوش تأثیر می‌گذارد؟
برخی از کودکان مبتلا به فلج مغزی دارای ناتوانی ذهنی هستند. اما ناتوانی ذهنی بیشتر در فلج مغزی اسپاستیک مشاهده می‌شود و کودکان مبتلا به فلج مغزی آتاکسیک بسیار کمتر از انواع دیگر دچار اختلالات فکری می‌شوند.
آیا فلج مغزی آتاکسیک با گذشت زمان بدتر می‌شود؟
مانند سایر انواع فلج مغزی، نوع آتاکسیک با گذشت زمان پیشرفت نمی‌کند یا بدتر نمی‌شود. بااین‌حال عدم درمان این بیماری باعث بدتر شدن برخی از بیماری‌ها یا عوارض مرتبط می‌شود. درمان و حمایت کافی از کودکان مبتلا به فلج مغزی آتاکسیک باعث می‌شود آنها زندگی معمولی‌ای داشته باشند.
امید به زندگی فلج مغزی آتاکسیک چقدر است؟
فلج مغزی آتاکسیک معمولاً شدت کمتری نسبت به انواع دیگر دارد. اکثر کودکانی که با این فرم تشخیص داده می‌شوند، امید به زندگی متوسطی خواهند داشت.
منابع
