اختلالات رفتاری متخصص رفتاردرمانی - رفتاردرمانگر خوب کیست؟
بررسی، تشخیص و درمان ناهنجاری‌های مربوط به رفتارهای ناسالم بر عهده متخصص رفتاردرمانی است. رفتاردرمانی بر تغییر مستقیم رفتارها بدون توجه به ریشه آن‌ها تمرکز می‌کند. متخصصان رفتاردرمانی با استفاده از راهکارهای مختلف سعی در تغییر رفتارهای کودکان و بزرگسالانی دارند که دچار مشکلات رفتاری هستند. در این مطلب به بررسی وظایف متخصص رفتاردرمانی و روش‌های درمان مشکلات رفتاری می‌پردازیم. با ما همراه باشید.
متخصص رفتاردرمانی کیست؟
رفتاردرمانگر متخصصی است که به افراد کمک می‌کند بر رفتارهای ناخواسته یا ناسالم غلبه کنند. به‌عنوان مثال متخصص رفتاردرمانی رفتارهای پرخاشگرانه کودکان را که باعث تهدید خود یا دیگران می‌شوند، درمان می‌کند.
رفتاردرمانگر چگونه می‌تواند به بیمار کمک کند؟
متخصصان رفتاردرمانی می‌توانند از انواع تکنیک‌ها و روش‌های درمانی برای کمک به طیف وسیعی از افراد استفاده کنند. آن‌ها می‌توانند در کاهش علائم بیماری‌های روانی (ازجمله اختلالات اضطرابی، افسردگی و اختلالات خوردن)، بیماری‌های فیزیکی (ازجمله خستگی مزمن و سندرم روده تحریک‌پذیر) و مشکلات رفتاری (ازجمله سیگار کشیدن، رفتارهای ضداجتماعی، اجتناب از فوبیا و مصرف الکل) به بیماران کمک کنند.
وظایف رفتاردرمانگر چیست؟
متخصص رفتاردرمانی وظایف مختلفی دارد که در ادامه به ذکر آن‌ها می‌پردازیم:
- کمک به بیماران در ایجاد الگوهای فکری و رفتارهای سالم‌تر
- تجزیه و تحلیل الگوهای رفتاری بیماران برای تشخیص اختلالات سلامت روان
- تدوین برنامه‌های درمانی مناسب بر اساس تشخیص ناهنجاری‌های بیماران
- تنظیم برنامه‌های درمانی مناسب هر بیمار
- توصیه فعالیت‌ها و تمرین‌هایی برای کمک به بیماران برای توسعه مهارت‌ها و مکانیسم‌های موردنیاز برای مدیریت تشخیص‌ها یا غلبه بر فوبیا و اعتیاد
- حفظ نکات مشاوره و مشاهدات دقیق درمورد هر بیمار
- همکاری با خانواده بیماران برای دریافت بازخورد درمورد برنامه‌های درمانی اجراشده و پیشرفت بیماران
- آموزش والدین و معلمان بیماران جوان‌تر درمورد استفاده از بازی‌های مختلف برای بهبود مشکلات و ناتوانی‌های ارتباطی
رفتاردرمانی چگونه به درمان بیمار می‌پردازد؟
رفتاردرمانی معمولاً با این فرض پیش می‌رود که رفتارهای مخرب اغلب از ناهنجاری‌های دیگری مانند اختلالات سلامت روان، اضطراب یا افسردگی ناشی می‌شوند. هدف متخصصان رفتاردرمانی این است که مستقیماً با این مسائل ازطریق ارتباطات باز یا تاکتیک‌های دیگر مقابله کنند.
برای انجام این کار، رفتاردرمانگر به‌طور منظم با فرد ملاقات می‌کند و درمورد مشکلات آن‌ها صحبت می‌کند تا علت رفتارهای مخرب بیماران را شناسایی کند. اگر بیمار کودک باشد، والدین یا مراقبان نیز می‌توانند در جلسات رفتاردرمانی حضور داشته باشند.
هنگامی که متخصص رفتاردرمانی علت ناهنجاری را شناسایی کند، با فرد (یا کودک و خانواده او) همکاری می‌کند تا به تغییر الگوهای تفکر و رفتار بیمار کمک کند. هدف کلی رفتاردرمانگر حمایت از بیماران در ایجاد الگوهای فکری و رفتارهای سالم‌تر برای به حداقل رساندن مشکلات آن‌ها است.
چه کسانی به رفتاردرمانی نیاز دارند؟
بزرگسالان، نوجوانان و کودکان همگی می‌توانند از رفتاردرمانی بهره‌مند شود. می‌توان از این روش درمانی برای درمان طیف وسیعی از بیماری‌ها و اختلالات استفاده کرد. کودکان معمولاً درصورت بروز مشکلات رفتاری جدی برای مدت زمان طولانی، مانند بیش از شش ماه، به رفتاردرمانی نیاز پیدا می‌کنند.
اگر رفتارهای خودتخریبی مانند آسیب رساندن به خود یا امتناع از غذا خوردن تهدیدی جدی برای سلامتی فرد باشند، رفتاردرمانگر تصمیم می‌گیرد بیمار را برای ایمنی خود در بیمارستان بستری کند.
شایع‌ترین دلایل نیاز به رفتاردرمانی چیست؟
رفتارهای منفی می‌توانند ناشی از تعدادی از ناهنجاری‌ها یا اختلالات اساسی باشند. برخی از ناهنجاری‌ها و اختلالات رایج که منجر به نیاز بزرگسالان یا کودکان به رفتاردرمانی می‌شوند عبارت‌اند از:
- اضطراب
- افسردگی
- مسائل مربوط به خشم یا افزایش پرخاشگری
- اوتیسم
- حمله‌های پانیک (هجوم ناگهانی از حس ترس و اضطراب)
- استرس پس از سانحه (PTSD)
- اختلال وسواسی‌جبری (OCD)
- بی‌اشتهایی یا بولیمیا (پرخوری عصبی)
- اختلال دوقطبی
- فوبیای جدی یا غیرمنطقی
مهارت‌های موردنیاز متخصص رفتاردرمانی چیست؟
متخصص رفتاردرمانی علاوه بر مدرک تحصیلی به مهارت‌هایی نیاز دارد تا در حرفه خود به موفقیت دست پیدا کند. این مهارت‌ها عبارت‌اند از:
- ارتباط کلامی عالی
- مهارت‌های گوش دادن فعال و قوی
- طبیعت غیر قضاوت‌کننده و درک‌کننده
- حساسیت نسبت به احساسات دیگران
- دانش قابل اثبات روانشناسی
- صبر و شکیبایی حتی تحت فشار
- توانایی حفظ آرامش در موقعیت‌های استرس‌زا
- سواد اولیه نسبت به فعالیت‌های کامپیوتری
ویژگی‌های یک متخصص رفتاردرمانی خوب چیست؟
یک متخصص رفتاردرمانی خوب برای تأثیرگذار بودن باید ذهنی مشتاق برای حل مسئله داشته باشد. او همچنین باید دارای توانایی همدلی و حمایت از بیماران باشد. علاوه بر ترکیب مناسبی از گرمای عاطفی و مهارت‌های تحلیلی، باید تجربه کاری و آموزش مناسب را نیز کسب کند. در ادامه به ذکر ویژگی‌ها و توانایی‌های موردنیاز یک متخصص رفتاردرمانی خوب می‌پردازیم:
- گوش دادن فعال. یک رفتاردرمانگر خوب باید مهارت‌های گوش دادن استثنایی‌ای داشته باشد تا بتواند الگوها، محرک‌ها و انگیزه‌هایی را که رفتار فرد را هدایت می‌کنند، شناسایی کند. در اینجا چند استراتژی وجود دارد که به شما کمک می‌کند تا مهارت‌های گوش دادن فعال خود را بهبود بخشید:
- از قطع صحبت، نتیجه‌گیری سریع یا قضاوت ارزشی خودداری کنید
- به صورت کسی که صحبت می‌کند نگاه کنید
- پس از اتمام صحبت‌های گوینده سؤالات خود را بپرسید
- با گوینده ارتباط چشمی برقرار کنید
- به زبان بدن و نشانه‌های غیرکلامی گوینده توجه کنید
- تفکر انتقادی. هر بیمار دارای شخصیت، تاریخچه و مجموعه‌ای از نقاط قوت و چالش‌های منحصربه‌فرد است. یک رفتاردرمانگر خوب باید از مهارت‌های تفکر انتقادی برای طراحی (و اصلاح مداوم) یک دوره درمانی مناسب برای نیازهای در حال تکامل هر بیمار استفاده کند.
- خلاقیت. داشتن توانایی تفکر خلاقانه یا «فراتر از الگو»، مفهوم‌سازی ایده‌های بدیع یا نوآورانه، مانند روش‌های ارتباط با بیماران، را آسان‌تر می‌کند.
- کنجکاوی. ممکن است «کنجکاوی» یک ویژگی غیرمعمول یا حتی ناچیز به نظر برسد که باید برجسته شود، اما درزمینه تحقیقات و درمان مشکلات رفتاری بسیار حیاتی است. متخصصان رفتاردرمانی باید مشتاقانه به تحقیق و کاوش ادامه دهند و کنجکاوی طبیعی را به یک جزء ساده (درعین‌حال ضروری) از یک حرفه موفق تبدیل کنند. اگر از آن دسته افرادی هستید که مجذوب «چگونه» و «چرا» در پس رویدادهای روزمره هستید و از کاوش در جزئیاتی که دیگران ممکن است از دست داده یا نادیده بگیرند لذت می‌برید، حرفه‌ای به‌عنوان گفتاردرمانگری ممکن است گزینه خوبی برای شما باشد.
- همدلی. انجمن روانشناسی آمریکا داشتن همدلی را این‌گونه تعریف می‌کند: «درک یک فرد از چارچوب تفکر او، یا تجربه احساسات، ادراکات و افکار آن شخص را همدلی می‌گویند». به عبارت دیگر، شما به این توانایی نیاز دارید که «خود را به‌جای دیگران قرار دهید» و درعین‌حال فاصله حرفه‌ای مناسبی را برای ارائه رفتار اخلاقی حفظ کنید. همدلی سنگ بنای رابطه درمانگر و بیمار است و این ویژگی شاید مهم‌تر و ضروری‌تر از ویژگی‌ها دیگر باشد.
متخصص رفتاردرمانی کجا کار می‌کند؟
متخصص رفتاردرمانی بسته به تخصص خود، ممکن است در مکان‌های مختلفی ازجمله موارد زیر کار کند:
- بیمارستان‌های دولتی یا خصوصی
- مراکز بهداشتی
- مراکز اجتماعی
- زندان‌ها
- کلینیک‌های درمانی
انواع رفتاردرمانی چیست و چگونه به درمان می‌پردازند؟
انواع مختلفی از رفتاردرمانی وجود دارند که بسته به نیاز و سن بیمار، نقش شغلی و روش‌های درمان می‌توانند متفاوت باشند. به‌عنوان مثال، برخی از متخصصان رفتاردرمانی درزمینه درمان کودکان تخصص دارند و برخی دیگر درزمینه درمان مشکلات رفتاری بزرگسالان زندانی‌شده متخصص هستند. در این صورت رویکرد و تکنیک‌های درمانی آن‌ها نسبت به یکدیگر متفاوت هستند. در اینجا به بررسی سه نوع رفتاردرمانی مختلف می‌پردازیم:
درمان شناختی‌رفتاری (CBT)
درمان شناختی‌رفتاری رایج‌ترین شکل رفتاردرمانی است که عمدتاً بر صحبت کردن درمورد مسائل جاری در زندگی بیمار تمرکز دارد.
این درمان بر اساس این ایده است که افکار، احساسات و اعمال فیزیکی همه به هم مرتبط هستند. این نوع درمان فرض می‌کند که افکار و احساسات منفی باعث رفتارهای منفی می‌شوند، بنابراین اگر بتوان این افکار و احساسات را به مسائل کوچک قابل کنترلی تقسیم کرد، می‌توان با آن‌ها مقابله کرد و آن‌ها را به موارد مثبت‌تری تبدیل کرد.
هدف این روش درمانی ارائه روش‌های عملی به بیمار برای بهبود افکار و احساسات خود به‌طور روزانه، به‌جای بررسی مسائل یا آسیب‌های گذشته است.
بازی‌درمانی شناختی‌رفتاری (CBPT)
بازی‌درمانی شناختی‌رفتاری از همان ایدئولوژی درمان شناختی‌رفتاری استفاده می‌کند، اما تمرکز اصلی آن به‌جای صحبت کردن، بر بازی است. بنابراین این روش درمانی برای کودکان خردسال یا کودکان اوتیسمی غیرکلامی مناسب‌تر است. رفتاردرمانگر به‌جای صحبت با کودک، او را در حال بازی مشاهده می‌کند تا مشکلات او را ارزیابی کند.
بازی‌درمانی شناختی‌رفتاری ممکن است شامل طیف وسیعی از اسباب‌بازی‌ها یا فعالیت‌های بازی مانند رنگ‌آمیزی تصاویر یا قالب‌گیری چیزهای مختلف با استفاده از خاک رس یا شن باشد. اشیایی که در طول بازی استفاده می‌شوند ممکن است توسط خود کودک یا درمانگر انتخاب شوند. ازآنجایی‌که درمانگر بینش بهتری نسبت به مشکلات کودک دارد، با توجه به شرایط او اسباب‌بازی‌ها را انتخاب می‌کند.
بازی ابزار ارزشمندی برای کمک به رفتاردرمانگر و والدین کودک است تا با کودک به نحوی که او بفهمد و به آن پاسخ دهد، ارتباط برقرار کنند. متخصص رفتاردرمانی ممکن است به والدین کودک آموزش دهد که چگونه می‌توانند به استفاده روزانه از بازی برای بهبود سلامت کودک در خانه ادامه دهند.
حساسیت‌زدایی سیستماتیک
این روش بیشتر درمورد افراد مبتلا به فوبیای جدی که زندگی آن‌ها تحت تأثیرات منفی فوبیا قرار دارد، استفاده می‌شود. این روش درمانی با درمان شناختی‌رفتاری متفاوت است؛ زیرا به ارتباطات یا صحبت کردن درمورد مسائل متکی نیست. در عوض، تمرکز اصلی آن بر شرطی‌سازی کلاسیک و پاسخ‌های فیزیکی است.
متخصص رفتاردرمانی واکنش‌های ترس فیزیکی بیماران به محرک‌های منفی را زیر نظر خواهد داشت. سپس به بیمار کمک می‌کند تا این پاسخ‌های منفی را با پاسخ‌های آرام جایگزین کند. این امر با آموزش تکنیک‌های تمدد اعصاب، مانند مدیتیشن یا تنفس کنترل‌شده به دست می‌آید.
حساسیت‌زدایی سیستماتیک با قرار دادن افراد درمعرض مقادیر فزاینده فوبیا (تا زمانی که قادر به کنترل پاسخ خود باشند) با فوبیا یا محرک حمله پانیک مقابله می‌کند.
خدمات رفتاردرمانی کلینیک توانبخشی رسش
یکی از خدمات کلینیک توانبخشی رسش، رفتاردرمانی است. متخصصان رفتاردرمانی این مرکز در طول جلسات به بررسی شرایط بیمار می‌پردازند و پس از تشخیص اختلال و ناهنجاری رفتاری، روش درمانی مناسب با شرایط او را طراحی می‌کنند. روش درمانی توصیه‌شده توسط این متخصصان متناسب با سن، ناهنجاری، شدت اختلال و عوامل دیگر می‌باشد. روش‌های درمانی ناهنجاری‌های مختلف بسیار متفاوت هستند. بنابراین متخصصان رفتاردرمانی معمولاً درزمینه‌ای خاص تخصص دارند. رفتاردرمانگران فعال در مرکز توانبخشی رسش افرادی متخصص و باتجربه هستند و با خیال راحت می‌توانید به تشخیص و روش درمانی پیشنهادشده توسط آن‌ها اعتماد کنید. بنابراین اگر خودتان یا یکی از عزیزان‌تان دچار مشکلات رفتاری هستید می توانید ما بهره‌مند شوید.
منابع
