بیش فعالی پیش‌فعال یا بیش‌فعال - کدام یک درست است؟
بیش‌فعالی یکی از اختلالاتی است که در سال‌های اخیر توجه بسیاری از والدین را به خود جلب کرده است. آن‌ها با مشاهده علائمی ازجمله بی‌توجهی و عدم تمرکز فرزند خود به پزشک مراجعه می‌کنند و درخصوص این اختلال جویا می‌شوند. نکته جالب این است که بسیاری از مراجعه‌کنندگان واژه پیش‌فعالی را به‌جای بیش‌فعالی برای توصیف شرایط فرزند خود به کار می‌برند. اما آیا این واژه درست است؟
بیش‌فعالی به معنی فعال بودن غیرعادی است. به‌طوری که مدیریت فرد بیش‌فعال برای اطرافیان، والدین، معلمان و ... دشوار خواهد بود.
ویژگی‌های رایج اختلال نقص توجه و بیش‌فعالی عبارت‌اند از:
- انجام حرکات ثابت
- رفتار خشونت‌آمیز
- رفتار تکانشی
اختلال کمبود توجه و بیش‌فعالی اغلب نشانه نوعی بیماری روانی یا جسمی است و منجر به بیش‌فعالی، بی‌توجهی و بروز رفتارهای تکانشی می‌شود. این بیماری معمولاً در سنین پایین تشخیص داده می‌شود و اختلالی قابل درمان است.
اما واژه پیش‌فعالی اصطلاحی اشتباه است که برای توصیف اختلال نقص توجه و بیش‌فعالی مورداستفاده قرار می‌گیرد.
چه عواملی باعث بیش‌فعالی می‌شوند؟
بیش‌فعالی می‌تواند ناشی از مشکلات روحی یا جسمی باشد. به‌عنوان مثال، مشکلی که بر سیستم عصبی یا تیروئید تأثیر می‌گذارد ممکن است باعث بروز بیش‌فعالی شود.
شایع ترین علل این اختلال شامل موارد زیر هستند:
- پرکاری تیروئید
- اختلالات مغزی
- اختلالات سیستم عصبی
- اختلالات روانی
- استفاده از داروهای محرک، مانند کوکائین یا مت آمفتامین (مث)
علائم بیش‌فعالی چیست؟
کودکان مبتلا به بیش‌فعالی ممکن است در مدرسه مشکل تمرکز داشته باشند. آن‌ها همچنین ممکن است رفتارهای تکانشی ازجمله موارد زیر از خود بروز دهند:
- صحبت کردن خارج از نوبت
- فراموشکاری
- ضربه زدن به دانش‌آموزان دیگر
- بی‌قراری و ناتوانی در ماندن بر روی صندلی خود
- ناتوانی در دنبال کردن دستورالعمل‌ها
بزرگسالان مبتلا به بیش‌فعالی نیز ممکن است موارد زیر را تجربه کنند:
- بازه توجه کوتاه
- مشکل در تمرکز در محل کار
- مشکل در به خاطر سپردن اسامی، اعداد یا اطلاعات
- حواس‌پرتی
- فراموشکاری
- گم کردن وسایل
- بی‌نظمی
- بیش‌ازحد صحبت کردن
تشخیص بیش‌فعالی
پزشک برای تشخیص بیش‌فعالی به بررسی علائم، از جمله زمان شروع آن سؤال خواهد کرد. او درمورد تغییرات اخیر در سلامت کلی شما و داروهایی که مصرف می‌کنید می پرسد.
پاسخ به این سؤالات به پزشک شما کمک می‌کند تا نوع بیش‌فعالی را که تجربه می‌کنید، تعیین کند. پاسخ سؤالات به او نشان می‌دهد بیش‌فعالی شما یا فرزندتان ناشی از یک بیماری جدید بوده یا عارضه جانبی دارو است.
پزشک همچنین ممکن است به بررسی نمونه خون یا ادرار برای تعیین سطح هورمون‌های شما بپردازد. این کار به او کمک می‌کند تا متوجه شود آیا شما عدم تعادل هورمونی دارید یا خیر. به‌عنوان مثال، عدم تعادل هورمون تیروئید ممکن است باعث بیش‌فعالی شود. تشخیص مناسب به درمان مؤثر بیماری منجر می‌شود.
درمان بیش‌فعالی
اگر پزشک فکر می‌کند بیش‌فعالی ناشی از بیماری زمینه‌ای است، داروهایی برای درمان آن عارضه تجویز می‌کند. بیش‌فعالی ممکن است ناشی از یک بیماری روانی نیز باشد. در این صورت ممکن است پزشک شما را به یک متخصص سلامت روان ارجاع دهد. متخصص ممکن است دارودرمانی، رفتاردرمانی، گفتاردرمانی یا ترکیبی از آن‌ها را تجویز کند.
رفتاردرمانی
درمان شناختی‌رفتاری (CBT) و گفتاردرمانی اغلب برای درمان بیش‌فعالی استفاده می‌شوند. هدف از درمان شناختی‌رفتاری تغییر الگوهای تفکر و رفتار شماست.
گفتار درمانی شامل بحث درمورد علائم خود با درمانگر است. درمانگر می‌تواند به شما کمک کند تا استراتژی‌هایی برای مقابله با بیش‌فعالی و کاهش اثرات آن ایجاد کنید. اطلاعات بیشتر را در مطلب «گفتاردرمانی کودکان بیش‌فعال» بخوانید.
دارودرمانی
ممکن است نیاز به مصرف داروهایی برای کمک به کنترل بیش‌فعالی داشته باشید. این داروها ممکن است برای کودکان یا بزرگسالان تجویز شوند. آن‌ها در افراد مبتلا به بیش‌فعالی اثر آرام‌بخش دارند.
داروهای مورداستفاده برای درمان بیش‌فعالی شامل موارد زیر هستند:
- دکس متیل فنیدات (فوکالین)
- دکستروآمفتامین و آمفتامین (آدرال)
- دکستروآمفتامین (دکسدرین، دکستروستات)
- لیسدگزامفتامین (ویوانس)
- متیل فنیدات (ریتالین)
برخی از این داروها درصورت استفاده نادرست ممکن است باعث ایجاد اعتیاد شوند. پزشک یا متخصص سلامت روان شما مصرف داروی شما را کنترل می‌کند.
همچنین ممکن است پزشک به شما توصیه کند که از محرک‌هایی که ممکن است علائم را تحریک کنند اجتناب کنید. برای مثال، ممکن است شما را تشویق کند که از مصرف کافئین و نیکوتین خودداری کنید.
مطالعه بیشتر: چه مدت طول می‌کشد تا داروی بیش‌فعالی اثر کند؟
جمع‌بندی
بنابراین با توجه به نکات گفته‌شده می‌توانیم نتیجه بگیریم پیش‌فعالی واژه‌ای اشتباه است و واژه درست اختلال نقص توجه و بیش‌فعالی است.
از طرفی در برخی موارد والدین شیطنت بیش‌ازحد فرزندان خود را با بیش‌فعالی اشتباه می‌گیرند. بنابراین آشنایی بیشتر با علائم و ویژگی‌های این اختلال از اهمیت زیادی برخوردار است.
اختلال بیش‌فعالی بر کار، تحصیل و روابط شخصی بیمار تأثیر می‌گذارد و باعث مختل شدن آن‌ها می‌شود. بنابراین درمان آن بسیار مهم است. درمان مناسب می‌تواند به شما و فرزندتان در مدیریت بیش‌فعالی و محدود کردن اثرات آن بر زندگی کمک کند.
منابع
